رها شنیده ایم که دانش آموز یا دانشجویی می گوید : ( دیگرحال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم ) و یا (۱۰ بار خواندم و تکرار کردم ولی بازهم یاد نگرفتم) در این موارد مشکل چیست ؟ آیا بایددهها بار درس راتکرارکردتا یادگرفت ؟ مطمئنا" اگر چنین باشد ، مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا است . اما چنین نیست. واقعیت آن است که این گروه از فراگیران ، روش صحیح مطالعه را نمی دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی آموزند . یادگیری و مطالعه ، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد باید قبل از هرچیز مطالعه ای فعال و پویا داشت شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
▪ زمان مطالعه را کاهش میدهد.
▪ میزان یادگیری را افزایش میدهد .
▪ مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.
▪ بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر می سازد.
برای داشتن مطالعه ای فعال وپویا نوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خودمطالب رامرور کرد . یادداشت برداری ، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.
▪ شش روش مطالعه : خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآیندی فعال و پویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام نیاز ، خصوصا" قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا" به خاطر سپرد .
▪ خط کشیدن زیر نکات مهم :این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا" درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند
▪ حاشیه نویسی :این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
▪ خلاصه نویسی : در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست
کلید برداری :کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است . در این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود .
خلاقیت و طرح شبکه ای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا" فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد ( در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید)تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب ، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش میدهد
چند توصیه مهم به والدین دانش آموزان |
۱- عدم انجام تکلیف مدرسه را شخصی نگیرید
وقتی کودکان تکالیفشان را انجام نمی دهند برخی والدین آن را شخصی تلقی کرده و به شدت عصبانی و ناراحت می شوند،در حالی که اصلا چنین نیست .کودک مایل نیست این کار را بکند و برای آن دلایل مختلفی دارد نه این که از شما خوشش نمی آید یا با شما لج بازی می کند؛ لجبازی حاصل کشمکش های زیاد و طولانی والدین در اثر شیوه تربیتی نادرست و در تعامل والدین با کودک بوجود می آید.بنابراین والدینی که معتقد به لجبازی فرزندشان هستند به سابقه ارتباط خود با فرزندتان حتی قبل از سنین مدرسه نگاه کنند.
۲- مدت زمان لازم برای انجام تکالیف توسط فرزندتان را بشناسید
مهمترین مطلبی که والدین باید بدانند مدت زمان مفیدی است که برای انجام تکالیف لازم است. این زمان برای سنین مختلف و بسته به شرایط دانش آموز متفاوت است. والدین هم باید شرایط سنی کودک را در نظر داشته باشند بطوری که کودکان و دانش آموزان پایههای ابتدایی را مدت زمان زیادی وادار به انجام تکالیف نکنند و هم شرایط دیگر مربوط به دانش آموز را.
صاحبنظران تعلیم و تربیت مدت زمات لازم برای انجام تکالیف را برای بچههای کودکستان تا پایه دوم ابتدایی ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در هر روز و برای پایههای بعدی دوره ابتدایی ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیشنهاد کردهاند بنابراین والدین نباید جهت یادگیری بهتر دانش آموز و با این تصور که هر چه زمان بیشتری صرف مطالعه دانش آموز شود یادگیری او نیز بیشتر خواهد شد مدت زیادی کودک خود را وادار به درس خواندن کنند. مسلما کودک در این مدت زمان اضافی به کارهای دیگری مثل خیالبافیهای ذهنی مشغول میشود. به همین خاطر امام علی (علیه السلام) می فرمایند: فرصت ها می همچون ابرها در گذرند.
۳- به روش انجام تکالیف توسط فرزندتان دقت کنید
هر کودکی ممکن است تفاوتهایی در روش انجام تکالیف خود داشته باشد. قبل از اینکه روش خاصی را به آنها القا کنید یا بخواهید آنها را کمک و راهنمایی کنید به روش آنها توجه کنید. ببینید در چه مدت زمان بدون کمک شما میتواند تکالیفش را انجام دهد؟ چه اشکالاتی دارد؟ آیا خیالبافی در حین انجام تکالیف دارد؟ آیا مرتباً جای خود را عوض میکند؟ آیا در حین انجام تکالیف به کارهای دیگری هم میپردازد؟ یا اینکه حواس او به انجام تکالیفش است؟ پاسخ به این سوالها به شما کمک میکند.
۴- کودک را تشویق زبانی کنید
نمی توان کودک را وادار به انجام تکالیف مدرسه کرد اما از آن جایی که نوشتن تکالیف ضروری است والدین با آگاهی و صبر پیشه کردن می توانند این را از کودک خود بخواهند.آنها می توانند با تمجیدهای کلامی به او برای انجام این کار انگیزه کافی بدهند
چقدر کلمات را خوب روی خط نوشت حالا دیگه می تونی حروف را به اندزه مناسبش بنویسی، آفرین.
خوشحال می شم می بینم که تکلیفتو مرتب و تمیز می نویسی.
۵- به کودک امکان انتخاب بدهید
بهتر است کودک بداند بعد از آمدن از مدرسه چه بکند . اگر مایل است اول تلویزیون ببینید و بعد به تکالیف خود بپردازد این را تعیین کنید و با هم به توافق برسید یا این که بهتر است بداند که از او انتظار می رود بعد از یک چرت کوتاه باید شروع به انجام تکالیفش کند. سعی کنید انجام اولین تکلیف مدرسه را برای یک کودک کلاس اولی به یک خاطره خوب و جذاب و توام با نشاط تبدیل کنید
وقتی به بچه ها امکان انتخاب داده می شود، بهتر عمل می کنند ، چرا که احساس می کنندکنترل بیشتری بر زندگی خود دارند. بهتر است انتخاب های محدود به فرزند خود پیشنهاد کنید. او در معرض انتخاب بین انجام و عدم انجام تکلیف مدرسه نیست ولی می تواند در مورد زمان آن دست به انتخاب بزند اول بازی بعد تکلیف مدرسه
یا تکلیف مدرسه بعد خوردن خوراکی و تماشای تلویزیون، به تدریج کودک می فهمد هدف انجام کار است.
۶- مسئولیت انجام تکالیف و وظیفه شناسی در این مورد را به او واگذار کنید
برخی از والدین خود را مسئول کامل انجام تکالیف میکنند. به صورتی که در مدت انجام تکالیف بالای سر دانش آموز حضور دارند، زمان شروع انجام تکالیف را تعیین میکنند و راهنماییهای زائدی ارائه میکنند. هر چند لازم است والدین بویژه در سالهای اول دبستان و آمادگی با نظارت خود برنامهریزی و مسئولیت پذیری را به کودک خود آموزش دهند. اما برخی از والدین به اشتباه این مسئولیت را خود بر عهده میگیرند بنابراین نمیتوانند احساس مسئولیت در قبال انجام تکالیف را به کودکان خود یاد دهند. بطوری که اگر یک روز مادر حضور نداشته باشد اصلاً به یاد هم نخواهد آورد که باید تکالیفش را انجام دهد.
بنابراین والدین با نظارت مفیدی که بر انجام تکالیف دارند کم کم باید کودکان را مسئولیت پذیر بار آورند. بطوری که در صورت عدم حضور والدین نیز احساس مسئولیت برای انجام تکالیف را داشته باشند. این والدین در سالهای بعدی تحصیل کمتر با مشکل درس نخواندن کودکان خود مواجه میشوند. به عبارتی چون والدین نمیتوانند در تمام دوران تحصیل در انجام تکالیف فرزندان خود نظارت مستقیم داشته باشند با افت تحصیلی آنها مواجه میشوند. در حالی که اگر این احساس مسئولیت را از دوران کودکی در کودک شکل داده باشند با مشکلاتی از این قبیل مواجه نخواهند شد.
۷- وقت و جای معین برای تکلیف مدرسه در نظر بگیرید
باز هم می گوییم از کودک همچون بزرگسال نمی توان انتظار داشت، این بار در چند مورد احتمالا من و شما بتوانیم برای مدتی در محلی که صدای تلویزیون یا ضبط می آیدکمی مطالعه کنیم اگر چه کار آسانی نیست، اما از کودک نمی توان انتظار داشت در جایی که دور و برش خوراکی و اسباب بازی و یا تلویزیون روشن هست یا هر وسیله ی مزاحم دیگری تکالیفش را انجام دهد.بنابراین نیاز به اتاقی هست که برای چند دقیقه هم که شده بتواند کارش را انجام دهد.
فراموش نشود کودکان در این سنین اگر فضای مناسب هم داشته باشند دست کم تخیل گسترده دارند و نمی توان جلو خیالپردازی آنها را گرفت.از این روست که آنها نیاز به توجه و نظارت والدینشان دارند.
۸- برنامه ریزی داشته باشید
با کمک فرزند خود یک برنامه منظم برای انجام تکالیف تهیه کنید. برنامه را در یک محل مناسب و در دید او نصب کنید. برای تشویق او به انجام تکالیف میتوانید در مقابل هر روز که تکلیف آن را به موقع ، خوب و دقیق انجام داده یک علامت بزنید و در آخر هفته اگر توانسته باشد تکالیف خود را خوب انجام دهد و با توجه به تعداد ستارهها جایزهای به او بدهید.
بهتر است جایزه مورد نظر را در همان حین برنامه ریزی معین کنید و در آخر برنامه آن را یادداشت کنید و یا برای کودکان کوچکتر شکل آن را بکشید. به این ترتیب عملکرد کودک دائما در جلوی او قرار دارد و مسئولیت پذیری او نیز تقویت میشود. به تدریج میتوانید تعداد ستارهها را برای دریافت جایزه افزایش دهید. مثلا اگر در آغاز برنامه به ازای هر هفت ستاره میتوانست جایزه را کسب کند در مراحل بعد به ازای هر ۱۴ ستاره میتواند به جایزه مورد نظر برسد.
۹- برنامه زندگی خود را تنظیم کنید
تنها تنظیم برنامهای منظم برای انجام تکالیف فرزندان کافی نیست. برای زندگی خانواده خود نیز برنامه منظمی داشته باشید. حتیالامکان از برنامههای فوق برنامه و بدون برنامهریزی قبلی خودداری کنید. مثل مهمانیها و تفریحهای بدون برنامه قبلی و... یا حداقل سعی کنید این برنامهها مقارن با زمان انجام تکالیف فرزندان نباشد. اگرشما یکبار برنامه او را به خاطر برنامههای خود به هم بریزید، راه را برای بینظمی او فراهم ساختهاید. در کارهای دیگر خود نیز با برنامه و مسئولیت پذیر باشد. تا الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید. فرزندان تعهد و مسئولیت پذیری را در خانواده و با مشاهده رفتار والدین یاد میگیرند.
۱۰- تکلیف مدرسه کار کودک است نه والدین
گاها دیده شده برخی والدین بعد از این که از انجام تکلیف توسط کودک ناامید می شوند خود دست به کار شده و کار ناتمام فرزند را به گمان خود تمام نموده و در حق او به اصطلاح لطف میکنند غافل از این که این بزرگترین خیانتی است که در حق کودک بیچاره روا می دارند چرا که با این کار احساس مسولیت در قبال وظیفه محوله را از فرزند خود میگیرند و او را فردی وظیفه نشناس بار می آورند.
پس یادتان باشد حتی اگر کودک اصلا تکالیفش را انجام ندهد شما از انجام آن خود داری نمائید! وظیفه والدین صرفا این است که امکانات لازم برای انجام این کار از سوی کودک را فراهم کنند. پس در کودک مسئولیت انجام تکلیف را از کودکی ایجاد کنید و هیچ وقت شما کار او را انجام ندهید.بازگشایی مدارس پس از تعطیلات تابستانی، به دنیا آمدن خواهر یا برادر، بیماری و یا مرگ یکی از اقوام می تواند باعث اضطراب و دلشوره کودک شود، حتی بچه ای که قبلا این طور نبوده ، ممکن است دچار این اضطراب ها شود.
برای رفع این مشکل با فرزندتان درباره آنچه که در روزهای مدرسه انجام می داده صحبت کرده و روی نکات مثبت و جالب توجه تاکید بیشتری کنید. ساعات روز او را طوری برنامه ریزی کنید تا احساس رضایت بیشتری کند. استفاده از وسایل کوچک و جالبی که به طور چشمگیری باعث کاهش اضطراب و تقویت اعتماد به نفس او می شود بسیار موثر است.
عامل دیگری که سبب فرار کودکان از مدرسه می شود همان ترس از مدرسه است.
بعضی کودکان۶ ساله به طور عجیبی از مدرسه می ترسند و مدام بهانه گیری می کنند و به مادرشان می گویند: «من به مدرسه نمی روم و در خانه می مانم». ترس این کودکان ممکن است دلایل متعددی داشته باشد از جمله ترس از سوار شدن سرویس، دعوا کردن با دوستش، توبیخ شدن توسط معلم، قادر نبودن به بستن بندهای کتانی (کفش) یا مسخره کردن او به خاطر عینکش
برای کمک به کودک تان باید با معلم او صحبت کنید و شیوه جدیدی را برای حل مشکل کودکتان پیدا کنید. به عنوان مثال اگر او را مسخره می کنند، به معلمش بگویید تا با بچه های دیگر صحبت کند. اگر از سرویس مدرسه می ترسد با راننده سرویس تماس بگیرید و از او بخواهید که فرزندتان را با اسم صدا کرده و به او خوشامد گوید و اجازه دهد که او در ردیف جلو بنشیند.
عامل دیگری که کودکان را رنج می دهد و مانع از رفتن آنها به مدرسه می شود این است که کودک شما فکر می کند که مانند دیگران باهوش نیست.
هنگامی که کودکان برای سلامت جسمانی و عقلانی به مراکز سنجش سلامت مراجعه می کنند، اضطراب آنها به طور فزاینده ای زیاد می شود. در این مراکز کودکان ۶-۵ساله ای هستند که احساس بدی درباره موفقیت شان در مقایسه با دیگر همکلاسی هایشان دارند
راه حل این مساله این است که اگر فکر می کنید که فرزندتان به کمک بیشتری نیاز دارد، به معلمش بگویید به او توجه و کمک بیشتری کند یا یک معلم خصوصی برایش بگیرید. به جای این که سعی کنید خودتان معلم کودک تان شوید همانند یک راهنمای خوب عمل کرده و به آن کاری که فرزندتان خوب انجام می دهد، تکیه کنید. او را مطمئن سازید که در صورت اشتباه انجام دادن کاری هیچ مساله ای پیش نمیآید و تنها انتظاری که از او دارید این است که سعی کند بهترین باشد. در انتها سعی کنید که کودک را به مدرسه و محیط آن علاقه مند کنید
این راهها را برای تشویق کودک به منظور به مدرسه رفتن بیازمایید. با نظری مساعد درباره مدرسه صحبت کنید. روزهایی را که قرار است اتفاق خاصی در مدرسه بیفتد یا برنامه خاصی در مدرسه وجود دارد در تقویم علامت بگذارید، مثلا به کودک بگویید: «این هفته قرار است تمام بچه های کلاس تان را برای بازدید ببرند. فکر می کنی چه چیزهای تازه ای ببینی؟ یادت باشد همه چیز را برای من تعریف کنی»
اگر دلیل خاصی برای دوست نداشتن یا احساس ناراحتی فرزندتان نسبت به مدرسه وجود ندارد لازم است که شما کمی هوشیارتر و تیزبین تر باشید تا رفتن به مدرسه برای کودک تان تبدیل به یک رویداد هیجان انگیز و لذت بخش شود.
توصیه هایی به والدین
تجارب و افکار منفی خود را به کودکان و نوجوانان انتقال ندهید
در سنین ابتدایی از ترساندن بچه ها ، ایجاد رعب و وحشت از معلم خودداری کنید.مثلا به فرزندتان نگویید:اگر بچه خوبی نباشی به معلم می گویم تا تو را ادب کند
پیش از آغاز مدرسه آنها را با مسئولین ، معلم ها و محیط مدرسه آشنا کنید
به هیچ وجه به خاطر ضعف در فهم یا انجام تکالیف ، آنها را تحقیر یا تنبیه بدنی نکنید
بچه های دیگر را با آنها مقایسه نکنید
سعی کنید تا قبل از شروع مدرسه به تدریج وابستگی کودک را به خودتان ، به حداقل برسانید
با کودک خود درباره آنچه که در روزهای مدرسه انجام داده صحبت کنید و روی نکات مثبت و جالب تاکید بیشتری داشته باشید
چنانچه فرزندتان از مدرسه ترس دارد ، علت ترس او را جویا شوید و برای رفع آن اقدام کنید
کودک را به خاطر ترس هایش سرزنش نکنید
زود قضاوت نکنید
زندگی از نظر من اما :
رفتن و آمدن از مدرسه است ،
پیشه ام کاشتن معرفت است ؛
هدیه آب به باغ دانش ،
بردن کودک معصوم به راه فردا .
کودکان چشم امیدی به نگاهم دارند
تا بیاموزند علم ، رمز و راز دنیا
تا که بنمایم صرف ، فعل راه فردا.
کودکان معنی آب و هدف زندگی اند
کودکان راز گل و سادگی اند
زندگی را هر روز ،
می کنم تفسیر بر تخته سیاه .
زندگی را هر روز،
می کنم هدیه به امواج نگاه
زندگی یافتن مجهولات است
زندگی تکیه شاگردان بر شانه ماست.
علی پورسلیمان
چگونه به کودکانی که نوشتن تکالیف مدرسه خود مشکل دارند کمک کنیم؟
اول علت یابی کنیم , یک مدت اورا تحت نظر غیر مستقیم قرار بدهید. ببینید ایا تمرکز روی کارش دارد!؟ایا موقع نوشتن زیاد وول میخورد؟یا مدام حواسش پرت اطراف میشود؟یا بین کار مداد را توی دستش مدام جابجا میکند؟یاطرز نشستن او اشتباه هست که زود خسته میشود؟یا زیاد پاک میکند؟یا به مداد زیاد فشار وارد میکند؟تمام این علتها میتواند باعث کند نوشتن او شود, پس اول ریشه یابی کنید.
بعد از علت یابی باید به او کمک کرد تا مشکل او رفع شود و خودبخود نوشتن او تغییر خواهد کرد.پس حواستان باشد‼️تذکر زیاد, جریمه بابت انجام ندادن یک تکلیف, محروم کردن او از علایق در این موارد نه تنها چاره ساز نیست؛که مشکل اورا چندین برابر میکند تا جایی که از تحصیل و مدرسه بیزار میشود.